ساقی‌نامه

ساقی امشب می به چشمانم بریز
امشبت را نیست از دامم گریز
ساقی امشب دل به دریا می زنم
پا به دیروز و به فردا می زنم

ساقی امشب تا ثریا می روم
تا کنارش قلب شیدا می برم

می‌فشانم اشک تا در وا کند
مرغ جان در کوی او ماوا کند

ساقیا از می مرا سرمست کن
جان من فارغ از آنچه هست کن

ساقی امشب روی او در جام من
ساقی امشب بوی او در جان من

ساقی امشب در فراقش جان دهم
ساقی امشب هرچه دارم آن دهم

ساقی امشب جز می نابم مریز
نیست جز لب‌خند پر مهرش گریز

ساقی امشب ارغنون را ساز کن
جان من را قطعه ای آواز کن

--------------

گوش کن جان بی‌ریا آواز شد
جام می چون مطرب و چون ساز شد

ساقی امشب گر مرا خوابی ربود
باش خامش، هر چه دیدی هر چه بود ...

************************
************************

شعر بالا که حرف دل من این روزهاست! ولی حالا برای این که مشکوک نباشه و اعتراف اینا هم (که این روزها بازارش داغه) لازم نداشته باشه، این هم کاری که دو هفته ای از من وقت گرفت:

ساقی‌نامه به نقل از مرحوم دهخدا "نوعی شعر مثنوی در بحر متقارب [ِ مثمن مقصور یا محذوف]است [وزن و گویش حماسی دارد] که در آن شاعرخطاب به ساقی کند و مضامینی در یاد مرگ و بیان بی‌ثباتی حیات دنیوی و پند و اندرز و حکمت و غیره آورد. با اینکه این نوع شعر را به علت ذکر باده و جام با سایراشعار خمریه مناسبتی است اما دو شرط اینکه مثنوی باشد و در بحر متقاربگفته آید آن را نوع خاصی در میان اشعار فارسی قرار می‌دهد و نیز روح خاص فلسفی و اخلاقی و عرفانی این نوع منظومه‌ها با مضامین عادی سایر خمریات تفاوتی آشکار دارد."

برای مثال ساقی‌نامه متفاوت از مغنی‌نامه و خمریه است. مغنی‌نامه خطاب به مغنی است و دعوت و ترغیب اوست به خواندن آواز و سرود و رامش‌گری (به نقل از دهخدا). شعرهایی که در توصیف شراب سروده شوند خمریه نامیده می‌شوند (مانند خمریه‌های رودکی و منوچهری. خمریه از عرب وارد فارسی شده و والد ساقی‌نامه شمرده می‌شود.)

 هرچند که برخی فردوسی را پایه‌گذار ساقی‌نامه می‌دانند، نظامی گنجوی، ملهم از ابیات پراکنده‌ی شاه‌نامه، سراینده‌ی نخستین منظومه‌ی مستقل از این نوع است. بعدها دیگران نیز راه نظامی را ادامه دادند و ساقی‌نامه را به سبکی در شعر کلاسیک ایران تبدیل نمودند. ساقی‌نامه‌ی حافظ و نظامی معروف‌ترین ساقی‌نامه‌های ادبیات ایرانند.

 اجرای آوازی ساقی‌نامه‌‌ها (که صوفی‌نامه نیز نامیده‌ می‌شوند) معمولا در مایه‌های بیات اصفهان و ماهور (و بعضی وقتها نوا) است. ساقی‌‌نامه در افشاری "کشته مرده" هم نامیده می‌شود.

******************

ابیاتی از ساقی‌نامه‌ی رضی‌الدین آرتیمانی:

الهی به مستان میخانه‌ات
به عقل آفرینان دیوانه‌ات

به مستان افتاده در پای خم
به رندان پیمانه پیمای خم

که خاکم گل از آب انگور کن
سراپای من آتش طور کن

بشنوید با صدای شهرام ناظری از آلبوم سوته‌دلان (ساقی‌نامه‌ی 1) به تنظیم کامبیز روشن روان
با صدای ایرج youtube

******************

ابیاتی از ساقی‌نامه‌ی حافظ:

بیا ساقی آن می که حال آورد       کرامت فزاید کمال آوردبیا ساقی آن می که عکسش ز جام  به کی‌خسرو و جم فرستد پیام
به من ده که بدنام خواهم شدن    خراب می و جام خواهم شدم
بده تا روم بر فلک شیر گیر             به هم بر زنم دام این گرگ پیر

با صدای استاد حسین قوامی
با صدای استاد احمد ابراهیمی (اصفهان)
با صدای استاد حاتم عسگری (نوا)
با صدای هوشمند عقیلی ( بابا خوب یه عده از هوشمند عقیلی خوششون میاد دیگه)

******************

ابیاتی از ساقی‌نامه‌ی وحدت کرمانشاهی:

بیا ساقی و می به گردش درآر
که دل گیرم از گردش روزگار
میی ده که چون ریزیش در سبوبرآرد سبو از دل آواز او
با صدای استاد حاتم عسگری (ماهور)

******************

ابیاتی از ساقی‌نامه‌ی امیدی تهرانی

بیا ساقی آن تلخ شیرین گوار     که شیرین کند تلخی روزگار
بیا ساقی آن جام گیتی نما     که از جم رسیدست دورش به ما
بیا ساقی آن آفت عقل و هوش     بیا ساقی آن لعبت لعل پوش
به من ده که بی هوشیم آروزست     به مستان هم آغوشیم آروزست
تا جایی که من اطلاع دارم این اشعار را هنوز کسی اجرا نکرده.
حالا دوستان اگه کسی خوش صداست میتونه زحمت این یکی رو بکشه. (توجه داشته باشید که گفتم "اگه کسی واقعا خوش صداست" نگفتم اگه کسی خودش فکر میکنه خوش صداست. فردا من دوهزار تا mp3 نگیرم ها!!)

 کتاب شناسی:
١- ساقی نامه ها: نگرشی به ساقی نامه ها در ادب فارسی همراه با شرح حال مختصر ساقی نامه سرایان و اشعار آنان تالیف سیداحمد حسینی کازرونی
٢- ساقی نامه در شعر فارسی گردآورنده: احترام رضایی
منابع آهنگها و اشعار همگی از اینترنت است.

>>
یکی از اهداف اصلی این تحقیقِ مختصر، کمکی هرچند کوچک به ویکیپیدیای فارسی  بوده است. اگر هر یک از ما سالی فقط یک مقاله به ویکیپیدیا اضافه کنیم، جدا از تجربه بسیار ارزنده‌اش برای خودمان، گنجینه گران‌بهایی از اطلاعات و آگاهی را برای فامیل، دوستان و مردم کشورمان به میراث خواهیم گذاشت. اگر همانند من اعتقاد دارید که مهمترین دلایل مشکلات کشورمان ریشه در دل آموزش و سطح آگاهی مردم دارد بیایید در غنی‌سازی ویکیپیدیای فارسی هم‌قدم شویم. (ممنون از هادی برای ایده‌ی اصلی)

************************* 
*************************
*************************

دوستان و عزیزان ساکن چین و ماچین از جمله شهرهای تایپه و دهات تاینان، کاوشینگ و خوانین تابعه. ما هفته‌ی آینده در خدمت شما هستیم و اگر افتخار بدید از زیارتتان بسی مشعوف خواهیم شد. 

این رفقای چینی ما که آب از دهانشون راه افتاده که خوش به حالت می‌ری تایوان غذاهای جنوبی می‌خوری و این رو بخور و اون رو بخور. البته لازم به ذکر است که لیست دوازده‌تایی غذاهایی که دوستان چینی توصیه کردند توی تایوان حتما حتما حتما باید خورد، وگرنه نصف عمرم بر فناست، متاسفانه از موجوداتی پخته شدند که حداقل شش تا پا دارند ...

حالا اگر ایده‌ای دارید که غذا اونجا غیر از  خورشتِ هشت‌پا و فسنجونِ سوسک و مارمالاد هزارپا دیگه چی گیر میاد خبر بدید ممنون می‌شم.

************** **************

ایشالا چند هفته بعدش هم ایرانم. قراره بر و بچ جمع بشن کلی عکس یادگاری با پلیس ضد شورش بگیریم.

فقط یک disclaimer که اگه آقا پلیسه بداخلاق بود و باتوم خوردید و یا بعدا اگه خدای نکرده در اثر "برخورد جسم سخت به سرتون" یا در اثر "برخورد سرتون به جسم سخت" خانواده‌تون عزادار شد من مسوول نیستم ها! ما گفته باشیم.